De een ziet er lol in, de ander gevaar. Hoe grappig is het niet om iemand te plagen met een filmpje waarin hij of zij een absurde rol heeft, maar verder niets met de video te maken heeft? Met behulp van FakeApp kan elke hobbyist vanaf zijn zolderkamer gezichten vervangen bij filmpjes. Bij Snapchat kenden we dat al als fotobewerking ‘Faceswap’, maar nu kan dat dus ook vrij eenvoudig met bewegend beeldmateriaal.
Op dit moment zijn vooral beroemdheden de klos. Bijvoorbeeld ‘Cage will survive‘, op basis van dit origineel. Van acteurs en artiesten is veel videomateriaal voor handen dat als bron wordt gebruikt voor de zogenaamde Deepfake software. Maar hoe lollig de resultaten ook kunnen zijn die op dit moment op social media rondgaan, de mogelijkheid om in willekeurige filmpjes iemands gezicht te plakken zal ongetwijfeld voor problemen zorgen.
Ingrijpende gevolgen
De gemanipuleerde foto van Pechtold tussen de moslimextremisten. Bedenk de gevolgen eens wanneer dit een filmpje zou zijn.
Het is een kwestie van tijd voordat compromitterend nepnieuws in de vorm van video mensen op het verkeerde been zet. Ken je deze tweet van Geert Wilders nog? Hoeveel mensen zouden echt geloofd hebben dat Alexander Pechtold meeliep in een demonstratie van moslimextremisten? Omdat dit voorbeeld één fotootje betreft, kan dit vrij gemakkelijk rechtgezet worden. Iedereen weet immers dat zoiets gemakkelijk met fotobewerkingssoftware te ‘sjoppen’ is. Bij video zijn we dit alleen nog niet gewend. En al helemaal niet dat de kwaliteit zo hoog is.
De impact van Deepfakes (zo heten de bewerkte filmpjes) kan in elk geval enorm zijn. Laat een nepvideo van Rutte maar eens vlak voor de verkiezingsdag viral gaan. Daags erna wordt het misschien rechtgezet, maar dan zijn de stemmen al uitgebracht. Ook op individuele schaal kunnen de gevolgen desastreus zijn, zoals bijvoorbeeld bij het fenomeen wraakporno. Hoe weet je namelijk of het sexfilmpje dat iemand van zijn ex rondstuurt echt is of niet? Op de radio hoorde ik laatst van het bestaan van Whatsapp-groepen waarin dergelijke filmpjes massaal gedeeld worden onder jongeren.
Deepfakes kunnen natuurlijk ook goed worden ingezet, zoals bij instructievideo’s, stuntscenes in actiefilms en in hilarische terugblikjes op bruiloften. Maar ik houd mijn hart vast. Volgens mij gaan we met deze ontwikkelingen op het gebied van videobewerking een fase in die het medialandschap sterk beïnvloedt. Vanaf nu wordt het onderscheidingsvermogen van journalisten nog belangrijker. Als ‘hoeders van de waarheid’ zullen zij voortaan extra alert moeten zijn op de bronnen van hun filmmateriaal.
Christelijk perspectief op nepnieuws
Paus Franciscus publiceerde op 24 januari 2018 een jaarlijkse boodschap bij gelegenheid van Wereldcommunicatiedag. Nepnieuws staat (toevallig of niet) centraal in zijn boodschap voor 2018. Tegenover de leugen (die gemanipuleerde filmpjes in wezen zijn), moeten christenen de waarheid tonen die Jezus Christus zelf is. Dat gaat veel verder dan de beoordeling of iets klopt of niet: “De waarheid is iets waarop je kunt leunen om niet om te vallen,” legt de paus uit. En dat is bij uitstek Christus die van zichzelf zegt: “Ik ben de waarheid” (Joh. 14:6). Hoezeer de wereld ook in de greep van leugens komt, christenen geloven dat Jezus’ koninkrijk niet van deze wereld is. Zij zullen ervoor ijveren de Blijde boodschap naar alle uithoeken van de aarde te brengen. Zij stellen hun hoop op de Verlosser. “De waarheid zal u bevrijden” (Joh 8:32).
Update 14 augustus 2018:
In het programma BNR Beeldbepalers van BNR Nieuwsradio gaan Manon Blaas, eindredacteur van Zembla en Jarno Duursma, tech-trendwatcher op 14 augustus 2018 in op dit onderwerp. Een aanrader.
Update 17 september 2017:
NRC duikt in het fenomeen van deepfakes en gaat zelf aan de slag met FakeApp.
Geef een antwoord